Innover i materien

Ute har det i løpet av den første helga av årets utgåve av Oslo Internasjonale Teaterfestival på ekte mars-vis veksla mellom snø, dønn

Oslo Internasjonale Teaterfestival, 7.-16.mars

carry on

av Heine Avdal & Yukiko Shinozaki/ fieldwork, 2015

Museet for samtidskunst

ONLY FOREVER

av Roza Moshtaghi, 2015

Museet for Samtidskunst

The Great Outdoors

Av Annie Dorsen, 2017

Black Box teater (BBt)

minor matter

av Legia Lewis

BBt

Songs of Entanglement

Av Julie og Cecilie Solberg, 2018

BBt

Panflutes and Paperwork

Ingrid Berger Myhre og Lasse Passage, 2018

BBt

Shadows of Tomorrow

Av Ingri Fiksdal, 2016

BBt

In the Shadow of the Waves

Av Kristoff K. Roll

BBt

sludd, pøs regn og full open blå himmel. Innandørs vart vibrasjonane i dei romlege kreftene tematisert, både i det indre rommet og det konkret arkitektoniske. Ein tur ut i universet gjorde meg svimmel over tanken på kor uendeleg langt ein kan trekke ideen om at alt heng saman med alt.

Limbo

Festivalen starta med Heine Avdal & Yukiko Shinozaki/fieldsworks’ carry on (2015). Eitt av deira stadsspesifikke verk var denne gongen situert på Bankplassen 4 i det no nedlagde Museet for samtidskunst. Me vart tekne til rom og krokar som tidlegare har vore lukka for publikum. I enden av ein lang og smal gang vart me møtt med mørke krefter i form av eit silketynt svart stoff blåst opp i ein bue som dekka og til sist forsvann inn i tomrommet framfor oss. Jo lengre ned i bygningens indre og til dei gigantiske hvelva, jo lengre vart me tekne tilbake i tid. Men også til limbo-tida kor bygget ikkje veit kva det no skal romme.

Pent svartkledde kvinner kom ut ei dør, forsvann att eller inviterte oss med til neste rom. Andre situasjonar var meir uhyggelege, som når attgløymde vaktmesterskikkelsar i arbeidsklede frå Statsbygg dukka opp og spegla seg i eit vindauge og brått såg inn i augene på ei av kvinnene. Det var som å vere i eit skummelt førsteperson-dataspel med overraskingar bak kvar nye dør. Men der me var i Avdal & Shinozaki sine omsorgsfulle hender, hadde det meir ein mystifiserande effekt enn å bli eit reint spøkelseshus.

Magien i den svarte kuben

Ein svart kube var både den raude tråden i framsyninga, den leia oss gjennom bygget, og fungerte som ein slags joker som dukka opp bak dører eller vart funne att i eit hol i veggen. Den var manifestasjonen på mystifiseringa av bygget me var vitne til, samtidig som den også hadde ei kvelande kraft då ein av utøvarane seig saman eller sleit ved tyngda av den. Ein metafor for Black Box som både eit magisk og avgrensa rom? carry on var ei glimrande oppleving kor teknisk perfeksjon og audmjuk utstråling opna for å late oss gå grundig ned i materien.

Då eg var tilbake neste dag for å sjå Roza Moshtaghi si framsyning ONLY FOREVER (2018) vart eg derimot skuffa over manglande utnytting av bygget. Dette var riktig nok ikkje eit verk laga for denne festivalen eller som eit stadsspesifikt verk som i carry on sitt tilfelle, men slik framsyninga var kunne den like så godt vore satt opp på Black Box teater. Det gjekk føre seg i ei av de større salane, kor eit stoff hengt ned frå taket markerte eit dels dekka kvadrat midt i rommet. Slik hadde publikum rundt ujamn sikt inn til dansegolvet. Dette var eit stykke som ville mykje, men enda diverre som ufokusert. Allereie måten publikum entra rommet på var famlande: om me skulle sitte, stå eller gå rundt, det var litt opp til oss sjølve viste det seg. Å bli utfordra på flokkmentalitet kan vere flott, men kjensla av at det skjedde på slump skugga over for at det kunne vere eit interessant element. Det var dei framsyningane som konsentrerte seg om å utnytte potensialet i rommet slik det er som gjekk heim hos meg denne helga. Der det var stramt og kontrollert på detaljnivå kjentes også som der det var størst potensiale til å frigjere plass til noko impulsivt og leikent. Også for den som sat stille og såg. Ein skal ikkje kimse av effekten av ein komfortabel stol, heller enn å sitje på golvet og bli forstyrra av eige kropp som ikkje finn seg til rette.

Internett-universet

Å ligge på golvet var forøvrig såpass komfortabelt i Annie Dorsen sitt verk The Great Outdoors at det var fullt mogleg å slokne litt. Mekraup inn i eit planetarium i teltstoff satt opp inni Black Box’ store scene, og såg opp på ein projisert stjernehimmel.

Dorsen bruker Internett-kommentarer samla via algoritmar frå tråder på blant anna Reddit. Liggande der høyrde me på resultatet av dette som byrja med korte enkelt-ord og etter kvart blei meir fyldige setningar. Til sist og i takt med auka tempo hos både forteljar og i stjerne- og galakse-bileta som snurra over oss, gjekk det over i uforståelege samansetningar av ord og teikn.

Å sette opp denne verda av Internett og algoritmar med stjernehimmelen og universet var ei slags dobling av den matematisk sublime kjensla. Det indikerte også at Internett er ein del av økologien. Me tilpassar oss mediet, men ei verd forma meir og meir av eit system av algoritmar tek ikkje omsyn til meining som oppstår i alle unike kontekstar i møte mellom kroppar, slik fleire av framsyningane elles var opptekne av å utforske.

Mørk materie, leik og alvor

Det aller beste denne helga var for min del Legia Lewis si framsyning med den audmjuke tittelen i små forbokstavar – minor matter (2017). Verket er midtarste del av ein trilogi som tek utgangspunkt i fargar – her det raude, med tematikken vald og kjærleik. Ureddheita for klisjear som ein slik metaforbruk, slo meg som noko herleg modent. Framsyninga var kjærleg, men ikkje var. Framsyninga var opprinneleg laga i samband med Black Lives Matter-rørsla i USA, og tek utgangspunkt i tre dansarar, inkludert Lewis sjølv. Dei hadde svarte pupillar og raude sportsklede, og var til tider dekka av raudt lys. Det oppstod ein kontrast mellom den svarte kroppen som usynleg i den svarte kuben og kroppane som tok så stor plass dei ville og klarte – heilt inn til bak veggane i rommet, som dei drog ned eller klatra opp i.

Rørslene hadde preg av kombinasjonen brått og intenst, til tider millitært, cheerleader-aktig og overdrevent dyrisk. Dei framstod som at dei hadde ein uendeleg energi. Eit gjennomført og stadig skiftande lydbilete, og slik Lewis sjølv forklarte det i samtalen med Dudzile Mathonshi dagen derpå var dette skiftande eit poeng i seg sjølv, og hang saman med eit ynskje om å unngå den linære tida. Framsyninga var altså både historisk og identitetspolitisk og på same tid søkte den å oppheve dette for berre å vere tid, rom, energi, og vere eitt. Ei kompleks framsyning så direkte og kroppsleg at den gjekk rett under huden på meg, og som med glimt i svartauget insisterer på det leikne og at det den gjer er bra nok og at publikum er klar for den.

Like ulike

Julie og Cecilie Solberg klarte i sin Songs of Entanglement (2018) også å skape trygge rammer til å romme kjærleik og brutalitet, og utforskinga av overlappinga mellom dei to. Utgangspunktet her var at Solberg og Solberg er tvillingar. Mot slutten av denne fine, men litt langdryge framsyninga, stod dei mot kvarandre og haldt gjentakande ein nesten lik tone med skjerande høge stemmer. Som om dei desperat søkte bevis for at dei er ulike – dissonansen var eit fint bilete på dei to som ulike i vibrerande samspill.

Dissonansen mellom to fekk også fine metaforar gjennom anekdotar om kyrkjeklokker og tannhjul i Ingrid Berger Myhre og Lasse Passage si forestilling Panflutes and Paperwork (2018). Min favorittdel var clave-koreografien/komposisjonen som imiterte ping-pong-lydar, og etter kvart vart teke over av Hammond-orgel-rytmebokslyder med rolege kubanske rytmer. Myhre og Passage styrte claver-stikkene med hendene så dei etter kvart hadde dansa til dei fleste velkjente keyboard-lydane. Fint og morosamt.

Ingri Fiksdal viste Shadows of Tomorrow (2016) enno ei framsyning som nyleg har vore sett opp på Black Box. Ein masse av tildekte, anonyme skikkelsar herma kvarandre sine rørsler, bada i lys, men utan musikk. Kjent Fiksdal-stil.

Draumefangarane

Draumar er eit uendeleg rikt og allment tema, og nettopp derfor er fallhøgda stor – det gjorde meg spent på korleis det ville bli løyst i duoen Kristoff K. Roll sin In the Shadow of the Waves. Dei fleste kjenner seg nok att i behovet for å ville fortelle om draumane sine men også kor vanskeleg det er å klare å formidle essensen av dei. Og av same årsak kan det vere nokså keisamt å lytte til andre sine draumar. Me fekk høyre opptak av folk som fortalte om sine draumar, miksa saman med både opptak gjort i dei nære omgjevnadane og andre tilførte lydar. Diverre var dette ein salig blanding av elementar som forstyrra heller enn å bygge oppunder fenomenet draumar. Det kan delvis unnskuldast ved at det måtte flyttast frå utandørs til innandørs – eg vart drege rett ut av draumeland når eg høyrde lyden av trafikk eller tung sludd frå dagen før når eg visste det var opplett ute. Der me låg i eit mørkt rom med pledd over oss hadde det vore betre å bygge opp under desse omgjevnadane.

Innover

Eitt tema som sit att hos meg er denne tanken på institusjonen Black Box teater og dessutan scenekunst som ein litt trong plass. I år som i fjor vart fleire av verka plasserte i andre lokale enn på Black Box. Men der det i fjor var eit fokus på intervenering i det offentlege rommet, har eg opplevd festivalen si fyrste helg i år som ei som strevar etter å sjå på dei små mekanismane som skjer i eit rom, mellom kroppar, objekt og rom – dei små men heilt vesentlege tinga. Og som det står i programmet: det indre. Å vende seg innover treng ikkje bety det same som å vere kopla av det politiske, for dei som sakna politisk slagkraft i programmet (slik det var etterlyst i Dagsavisen 7. mars) – tvert om. Og det treng ikkje bety at Black Box ikkje ynskjer å nå ut og vere relevante for fleire. Det er likevel ein fiffig kopling mellom dei to tematikkane eg sit att med etter denne første helga i festivalen: Dette indre som tema og institusjonen som innvendt – er det også ei meir ufarleg sjølvgransking med ynskje om å trå stille etter stormen rundt den politiske Ways of Seeing-saken?

Det er uansett eit faktum at det stillfarne ikkje stikk seg så godt ut i mengda, så ein meir «høglytt» promotering med ein tydeleg programtekst hadde gjort seg. Det kan vel lik så godt vere at stormen i det siste ikkje har gjeve så mykje tid og overskot i planleggingsfasen. Når svært mange av namn og verk anten nyleg har vore vist på Black Box og ikkje minst på Oktoberdans i fjor, verkar det som eit hastearbeid – eller er det enno ein indikasjon på eit smalt miljø? Uansett skapar dette eit enno større behov til å tydeleggjere dei kuratoriske tankane bak.