Blod, brystmjølk og tårer

Kopfkino. I min egen natt

Høyrespel Kopfkino.I min egen natt

Premiere laurdag 27. mars 2021

I samband med prosjektet Heroines – kabaret for en ny tid med planlagt fysisk premiere i Oslo i 2023.

Tilgjengeleg her: https://www.heroines-kabaret-for-en-ny-tid.com/

«What good is sitting alone in your room, come to the cabaret!» syng Liza Minelli i kabaret-hyllesten, filmmusikalen Cabaret, frå 1972. I opplevinga av høyrespelet Kopfkino. I min egen natt gjer eg begge deler – kjem på kabareten, men sit heime. Det var neppe ei slik type transformasjon av kabareten si form som kunstnarane bak prosjektet Heroines – Kabaret for en ny tid, originalt hadde i tankane, men resultatet har likevel vorte ei transformerande oppleving og ein start på noko meir. Liv og død, fortid og framtid, aldring og tidsforvrenging blir formidla gjennom ein meditasjon kring fødselen si akt.

Magisk revolt

Kopfkino. I min egen natt er skildra som ein surrealistisk lytteseanse i tre aktar, dela inn i kvitt, raudt og blått. Forteljaren er midt i ei krise og oppsøkjer døtrene sine frå fortida for å få hjelp – karakterar inspirert av kabaretsongaren Lulu Ziegler (1903-1973) og kunstnaren Unica Zürn (1916-1970). Høyrespelet spring ut i frå det tverrfaglige scenekunstprosjektet Heroines – Kabaret for en ny tid leia av scenekunstnar Liv Kristin Holmberg og Kristine Reffstrup, forfattar av boka Jeg, Unica utgitt på Oktober forlag i 2016. I prosjektet undersøkjer dei kabareten sitt potensial som «magisk revolt mot tingenes tilstand». På instagramkontoen deira kan ein sjå korleis dei har gått i kabareten sine fotspor ved å oppsøkje lokalar frå glanstida i Berlin, Zürich og København. Ein post syner kontrasten til dei ein gong so stolte lokala: No som nedstøva, forelda bygg, kitsch teater eller simpelthen gjort om til glatt Biomarkt-daglegvare. Websida til høyrespelet er vakkert designa av Siri Katinka Valdez med surrealistiske kjenneteikn og vekkjer merksemda mi med det same.

Desperat fødsel

For ei tid tilbake gjekk eg til innkjøp av eit par støyreduserande høyretelefonar. Dei kapslar ikkje berre inn heile øyret, men heile meg i lytting av høyrespel som dette. I den fyste episoden, Hvitt rom, dag, er forteljaren si stemme, lest inn av Liv Kristin Holmberg, sømndyssande, like mjuk som plassen eg har blitt oppmana til å lytte frå. Men tryggheita varar ikkje lenge. Eit bergmansk bilete flimrar opp føre auga mine, ei enkel seng midt i rommet, kvitt sjukehus, einsamheit, eter. Eg grøsser ved tanken på å føde i gamledagar, ulovlege abortar, dødfødte barn. «Fødselen varte så lenge. Barnet ville ikke slippe taket i livmora, vendte og dreide seg. Det var som om hele verdenen vendte og dreide seg med det. Men smertene kom nedenfra, over lendene og ryggen, lange glødende tråder, dro meg over gulvet.» Musikken av Stefan Thorsson vrir og vrenger på seg, lik fosteret, dei skjerande strengespela går over i ambiente og ubestemmelege lydar, til brå avbrytingar som eg skvett av. Det er uhyggeleg, eg lyftar av og til på høyretelefonane mine, som for å sjekke, er det nokon der?

Dampande kjellar

I Rødt rom, kveld, er me i ein kjellar, ein bar, folk trenger seg saman, høge stemmer ropar til kvarandre utan frykt for korona-aerosolar, dei badar i alkohol, sveitte og musikk, innimellom tyske visesongar. Lulu drikker vodka og elskar. Fantasien, hovudkinoen min, løper løpsk, eg får opp bileter av det råe, det skitne, det «umoralske». Dei livnærer seg på ein kostelig buffet av fersken i rusten hermetikkboks, bryster av ris, ozongelé, druer av tårer. Forteljaren snakkar om nebbdyret, som sveittar morsmelka ut og ungane diar gjennom pelsen hennar rett på huden, ikkje brystvortene. Plutseleg står det klart føre meg, desse fargane, kva dei kan bety, eg har skjønt det, det er brystmjølk (kvitt), blod (raudt) og tårer (blått) og eg kastar alle teoriar om det norske eller det franske flagg, liberté, egalité, fraternité og filmskapar Krzysztof Kieślowski sin farge-trilogi ut vindauget. For det er dette det må bety, blod–svette/brystmjølk–tårer, den eldgamle journalistiske klisjeen om ein dansar eller ein scenekunstnar som gjer alt for draumen, ord lånt av ein tale frå Churchill. Men so kjem eg på at eg er i surrealismen si verd, og at mine tolkingar har lite eller ingenting å seie, det er assosiasjonsstraumen i seg sjølv som er målet.

Blanke ark

I Blått rom, natt søv alle rusen av seg. Døden, som ikkje er invitert, ho tek på seg eit av hestehovuda som heng frå taket, går inn i eit skåp, og ler. Lyden av ei klokke som tikkar kjem stadig att. So er det denne Jasminmannen. Han går i ein kvit dress og lyser opp tunnelen (fødselskanalen?) som dei har gått i gjennom for å kome hit. Jasminmannen er ein referanse til boka Der Mann in Jasmin av Unika Zürn, ei av dei mange surrealistiske og sjølvbiografiske bøkene ho skreiv. Den tyske kunstnaren sleit med psykiske problem heile livet og fór inn og ut av mentalsjukehus. Ho gav aldri opp søken etter total fridom og enda til slutt sitt liv på ein tragisk måte ved å styrte ut av eit vindauge. Av dei tre fargane i Kopfkino er det kvitt som blir ståande att hos meg. Kvitt er den fargen som ein tydeligast kan skimte tida si tann på – kvitt gulnar, kvitt avslører. Mannen i Jasmin er kvitkledd, som ein legekittel. Det er ikkje berre Unica Zürn, men oss alle som i desse dagar må sette vår litt til Jasminmannen, epidemiologen, for fridom.

Unngår nostalgifella

Nostalgien som svirrar kring Weimarrepublikkens «ville Berlin» har eg som bur i Berlin fått litt opp til halsen på grunn av det kitschY turistattraktive ved det. Det er ein fetisjering av denne perioden som eg har vore mistenksam til – som om det er ein konstruksjon av ei mytisk verd som eigentleg aldri har eksistert. Men Heroines vekker ei interesse i meg fordi prosjektet fyst og fremst ikkje er tilbakeskodande, men framoverskodande. Ved å bruke prinsippa frå kabareten – det anarkistiske, det heterogene, det flyktige, det desperate, periferi og avvik – freistar prosjektet å vere ein respons til vår tid. Kabaretane oppsto i kjølvatnet av kriser – dadaistane responderte på meiningsløysa med fyste verdskrig i Cafe Voltaire og kabareten Die Badewanne oppsto i ruinane av Berlin. I fjor meldte eg den digitale framsyninga TVTV på Henie Onstad i samband med den dadaistiske utstillinga der, også den kalla seg ein kabaret. Er kabareten sine prinsipp i ferd med å bli atterfødde lik ein føniks ut av oska, no i kjølvatnet av vår eiga tids krise?

Det kjennest som ein byrjing på noko meir, det eg har høyrt, og eg ynskjer meg nye episodar kvar veke. Fekk forteljaren noko svar frå døtrene? Og kva var det eigentleg ho spurte om hjelp til? Prosjektet har planlagt fysisk premiere i 2023 i Oslo og som dansekunstnar håpar eg naturlegvis at det blir mogleg for kunstnarane å utforske det visuelle endå meir i neste runde. Men mest av alt håpar eg at det å sitte inne ikkje lenger har noko for seg, men at me, som Liza Minelli sang, må komme oss til kabareten! (Publisert 05.04.2021)