Mørker, dekk meg til

Eg møter opp på Ulven torg og finn det riveklare lagerbygget utan problem, takka vere instruksjonsvideoen eg fekk tilsendt på førehand. Utan den ville eg nok ha slite litt, for bygget er lett å oversjå med

Somnambul

deWangen-produksjoner

Idé og utforming: Claire de Wangen og Morten Bendiksen
Regi: Claire de Wangen
Scenografi og lys/lyd: Morten Bendiksen
Skuespillere: Fredrik Petrov, Oddrun Valestrand, Gaute Nesheim, Martine Kveli, Madelein Røseth, Lilou de Wangen, Jonathan Ibsen.
Ground crew: Amanda Sofie Tunsberg og Mats Gukild
Teknisk avvikling: Alva de Wangen

14. januar 2022

sin grå fasade. Då me får sleppe inn, er det fyste som møter oss eit vaskerom. Oppå ei vaskemaskin sit ei ung kvinne og les i eit blad om monster. Ho viftar oss vidare innover til eit nytt rom med ein kaktus i. Ein smal gang fører oss inn til eit retro lounge-område med ein bar. Der blir me delt inn i grupper på fem og får sette i gang med eit brettspel. Brettet er fint utforma, terningane er små og tunge, dei skal trillast og me har berre ein brikke på deling, ein liten Alice in Wonderland-kanin. Korta som skal trekkast har kryptiske beskjedar som dreier seg om å finne ein vaktmeistar, å velje side og tenkje seg nøye om, å aldri ta i mot drikke frå ho blonde. Enkle, men uforståelege reglar som ikkje heng på greip. Det minner meg om ein gong eg halvt frivillig var med på eit Escape Game for å teambuilde med jobben min i Berlin, eg forsto ingen av gåtene og på den tida heller ikkje språket. Det fylte meg med ein frustrasjon som gjekk over i ein blanding av lett apati og oppmuntrande samtykke når lagkameratane fekk det til.

Spelet er ein fin måte å bli kjend med mine med-publikummarar på, men etter ei stund ebbar det litt ut, me tek til å fylgje med på dei andre gruppene og på situasjonane som oppstår i mellom skodespelarane. Dei er kledde i pelskåper, cowboyhatt og Martine Kveli har ei rifle. Frå tid til annan kjem skodespelarane bort til oss og lurer på korleis det går, oppmodar oss til å fortsette, kjem med håp om fleire spor, men også desse ebbar ut i nyttelause råd. Me må tydeligvis jobbe litt før me får lov til å legge oss.

Leggetid med skjerpa sansar

Etter å ha fått skifta til pysj og teke av oss skoa, får me kome inn i hallen med femti senger. Det er spennande og samtidig litt gildt å bli fylgd bort til ei eiga seng og å kike på hovuda som stikk opp frå dyna hos dei som allereie har lagt seg. Mi seng er smal og fin, i 1960-talsstil. På nattbordet står ei lampe og det ligg ein konvolutt der med 50-euro setlar i, nok pengar til å betale husleige i minst eit år. To kvinner frå publikum litt lenger borte i hallen får eit latteranfall i legge-seansen. Eg kan godt forstå dei. Det er noko intimt og litt makteslaust ved å legge seg i desse smale sengene, det minner meg om barndom.

Det er kaldt i rommet. Eg set pris på varmeflaska og den tjukke termodyna, men ein frostpinne som meg kunne likevel hatt fem varmeflasker utan problem. Den litt for kjølige temperaturen gjer i alle fall til at eg ikkje slappar av nok til å bli sømnig. I Marina Abramovic sitt prosjekt The Method, kunne publikum legge seg ned på feltsenger som ein del av performancen. Eg hugsar spesielt godt ein person som somna i tre timar og vakna ein smule forvirra etterpå. Men her er det ikkje nokon fare for det, både temperaturen, strobelys, høg musikk og ei snikande kjensle av at noko eller nokon kan dukke opp rundt kvart hjørne, bak deg eller under deg, sørgjer for det. Mørkredsla har visst ikkje forlate meg i vaksen alder, sansane skjerpast og eg er glad for at den tjukke dyna kapslar meg inn som ei åme som ikkje skal ut med det fyste.

Plassert i senga kjenner eg meg tryggare i den forstand at eg kan lande i det å vere ein tilskodar. Det analoge brettspelet frå byrjinga var på mange måtar eit nikk til denne forma for teater som blir kalla site-immersive: Omgrepet immersive kjem eigentleg frå feltet Game Studies og blir brukt om videospel, der ein spelar dykkar inn i ei verd og gløymer alt utanfor. Grupper som kunstnarkollektivet Signa eller den britiske gruppa Punchdrunk er særlig kjende for sine produksjonar og her i Noreg er Claire de Wangen ein av pionerane innanfor sjangeren. I mange immersive førestillingar er ein «fri» til å bane sin eigen veg på ein fantasifull og nyfiken måte, men som teatervitaren Adam Alston har påpeika, kan dette føre til at den med best teft for kva som kan lønne seg, får ei betre oppleving. I prinsippet vidarefører det neoliberalistiske verdiar som individualisme, personlig ansvar, risikovilje, lønsemd.[1] I senga i Somnambul derimot, kjenner eg meg deltakande og som ein del av scenografien, samtidig som avgrensinga skapar aksept og ro – då kan eg opne sansane for inntrykk i staden for. Det skal bli spanande å sjå kva framtida har i seg for immersive performance – er vegen å gå det å stadig skape meir spektakulære og overraskande verdar å dykke inn i? Å legge til rette for eit mottakeleg sinn har i alle fall ein eigenverdi, same kor stor skala produksjonen har.

Omsuta for den sovande

I blant er skodespelarane heilt nærme meg, ein av dei spør meg kva for teikneseriar eg las som barn (Madelein Røseth). Omsuta og det nyfikne ovanfor den sovande treff meg betre enn spelet i byrjinga. Det varme lyset frå alle nattbordslampene gir ein vakker effekt i rommet, særlig når dei skrus av ein og ein. Det blir òg brukt lommelykter som kastar lange skuggar og skapar kraftfulle silhuettar. Lyset (og mørkret) av Morten Bendiksen er verkeleg ein av denne førestillinga sine store styrker. Det visuelle er, som so ofte i Claire de Wangen sine førestillingar, slåande, mot cinematografisk. Det og den direkte opplevinga er sterkare enn enkelthistoriane, som kjennest ut som noko eg har sett før, som i kombinasjon blir til velkjende arketypar i dysfunksjonelle familierelasjonar. I tillegg gjer historiane sin tidskoloritt sitt til at det avgrensar tolkingsmogligheitene mine noko, i bland skulle eg ynskje meg at episodane var mindre butten til tid og enno meir draumaktige.

Skodespelarane si evne og fridomen dei har fått til å ta inn det flyktige og unike i situasjonen me er i kompenserer for dette. Fredrik Petrov har eit stort spekter og nyansar i skodespelet sitt og Oddrun Valestrand si evne til å ta inn «feil» og tilfeldighetar (som når ho mistar headsetet sitt medan ho dansar til «She’s a maniac») opplevast spesielt plastisk og nærverande. Også det fysiske er interessant, som til dømes når Jonathan Ibsen dansar seg gjennom rommet med ein rørslekvalitet som er presis, marionett-aktig og mjuk på same tid som eit blaff av ei sjel frå ei anna tid. Mange av skodespelarane har òg gode songstemmer (særlig Madelein Røseth og Valestrand) – ein song som minner om noko frå Agnes Obel klinger særs godt i akustikken i den store hallen. Eit tilbakevendande tema er det å vere på leit, å ha myst noko – ei dotter, ein telefon, den rette timinga for å kome med bursdagskake. Slike tema skin sterkare i gjennom enn sjølve narrativet og opnar opp for eit meir poetisk tolkingsrom.

Fridomens illusjon

Å vere tydeleg i instruksane, samtidig som ein fasiliterer ei kjensle av eige initiativ hjå publikummaren, er ein hårfin balansegang. I byrjinga av førestillinga oppfatta eg i blant instruksjonane som å tendere mot kommandoar. Eller var det meininga, denne tonen? Me er trass alt på ein stad som minner om ein barneheim frå mange år tilbake. Uansett set eg pris på det idet Amanda Sofie Tunsberg spør meg: «Har du lyst til å stå opp?» når stykket er over. Det gjer til at eg kjenner at det er mitt eige val å forlate salen. Eg nikkar og set meg opp for å kike litt nærare på ein av setlane. «No må du ikkje ta med deg pengane når du går,» seier Petrov lurt til meg og set seg på sengekanten. Impulsen til å ta med seg ein suvenir frå denne staden med sin byssanlull, er sterkare enn eg vil innrømme. Er det ikkje slik, når ein har drøymt godt og lenge, same kor vond draumen var, at ein tek med seg ein bit av den inn i dagen? Settel eller ikkje, ein del av Somnambul blir i alle fall med meg vidare og eg kan berre seie som PJ Harvey: Dear Darkness, won’t you cover, cover me, again?

Fotnote:

(1) Alston, Adam (2016): Beyond Immersive Theatre, Aesthetics, Politivs and Productive Participation

(Publisert 18.01.2022)