Sanseleg trøyst

Me samlast utanfor Black Box, dei åtte av oss som skal oppleve Hudriket av Liv Kristin Holmberg og Hanna Barfod. Der får me hoppe inn i

Hudriket – et arnested for berørere

Initiativtakar, grunnidé: Liv Kristin Holmberg

Kunstnerisk ansvarlige, utøvarar: Liv Kristin Holmberg, Hanna Barfod

Kostyme, scenografi: Marianne Stranger

Lysdesign: Nanni Vapaavuori

Vokalkomposisjon: Øystein Elle

Dikt, Hudrikets prolog: Aina Villanger

Lydkomposisjon, Hudrikets prolog: Stefan Thorsson

Lyddesign: Andreas Hald Oxenvad

Videokunstner, installasjonen Hudkaleidoskopet: Julia Adzuki

Assistent kostyme, scenografi, samt utøver: Billie Cejka Risnes

Kunstnerisk medskaparar og berørere

Janne Aass, Julia Adzuki, Julie Barfod, Sally Dean, Øystein Elle, Marthin Espeland, Kristina Gjems, Loan Ha, Arild Myran, Andreas Hald Oxenvad, Marianne Skjeldal, Nanni Vapaavuori

Black Box teater 12. til 15. mai 2022

ein taxi. Me får utdelt hovudtelefonar og beskjed om å starte å lytte til den førehandsendte soundcloud-linken. Det er ein lys og vakker kveld og taxien susar over Carl Berner og Tøyen der Oslo-folket sit inntulla i tepper og insisterer på ute-øl og ein sommarvarme som enno ikkje heilt er her. I mens lyttar me til lydkunsten med dikt av Aina Villanger, det er ein skapingsforteljing der huda og hudcella er protagonisten. Det er slim og sæd, milliardar av søskenbarn, undring, det har noko biologisk-vitskapleg ved seg, celler som formeirar seg. Den stemningsfulle lydkomposisjonen av Stefan Thorsson har lun perkusjon, strengeinstrument og tysk barokk kammermusikk. Det er godt å sleppe alt og berre bli transportert gjennom byen, so mykje raskare enn når ein syklar eller går. Som karakteren Eivind frå filmen Verdens verste menneske synes eg no at Barcode er fin. Det berer vidare ut mot Bekkelaget og Ulvøya til ein eventyraktig villa i sveitser-og dragestil. Der blir me møtt av Liv Kristin Holmberg og Hanna Barfod, ikledd nokon solide gylne kjolar, middelalderske (kostyme og scenografi Marianne Stranger) og i same oker-farge som villaen. Dei har gull-augeskugge og eit stort strå i handa.

Kunsten å kaleidoskopere

Me blir synt opp ei smal trapp til før-rommet; eit loft som luktar imøtekommande av gammal, tørr tømmer. Der blir me servert portvin og pasjonsfrukt og får plass ved eit duka langbord. Sansane blir preppa når me slurpar i oss den slimete frukta og lyttar til ei kvinne i eit Amundsen-aktig kostyme med ei stor pelslue. Ho pratar om laust og fast i ein uformell tone, fun-facts om embryo og vimsete små anekdotar. Det ligg ein slapp utstoppa ærfugl utan innmat føre ho. Ho syner oss gåsehuda på innsida av den utryddingstrua fuglen som har sett sine betre dagar. Så tek ho til å kaleidoskopere den, som ho kallar det, med eit lite instrument som liknar ei lommelykt. Effekten blir projisert på duken som er drapert heilt opp til veggen og blikka våre pendlar frå den til den reelle handlinga, for å stadig å sette saman puslespelet av kva det er som spaltast og delast i hypnotiske former no. I Julia Adzuki sin videokunst blir kvistar til årar, ei frynse til pinnedyr, ein indigo blåfarge dukkar plutseleg opp utan å kunne lokaliserast fysisk i rommet. Me som vil får prøve. Akkurat denne dagen har eg fått sett dei fyste ultralydbileta av mitt kommande tantebarn. Medan eg fører det runde instrumentet sakte over portvinen og lysa, går tankane til det som veks og skal kome, som har eit liv og ein eigen vilje til å bli det det skal vere.

Nytt syn

Ein etter ein blir me henta vidare på reisa når me kjenner oss kalla. Før me går inn får eg beskjed om at eg har full handlingsfridom dersom noko skulle kjennast utriveleg for meg og i eit førebuingsritual malar dei gull over panna og rundt øyrene mine. Eg skal få «eit nytt syn» og får på ei sovemaske av bivoks. Det har noko av den same effekten som kaleidoskopet og spaltar lyset i tiltrekkande former. Etter dette er eg klar for å dykke inn, myste meg sjølv litt, som i diktet til Villanger eg hadde høyrt i taxien:

Vel, når vi alle nå skal utvikle oss,
miste oss selv litt og bli berørte,
vil farger og klimpring bestemme atmosfæren.
Vibrasjoner vil følge viljen til å ikke ville,
og klanger og hender skal lede oss,
mot klukkende bekker,
mot eventyrets hudløse orden.

Eg entrar ein kjellar der eg blir ført rundt og må både bøye meg, trå over dørstokkar og opp smale vindeltrapper. Men eg kjenner meg hundre prosent trygg i leiinga frå utøvarane, dei tek meg roleg og varsamt, men bestemt i hendene. Eg er var for kvart minste retningsskift og let meg falle inn i maktesløysa med stor velvilje. Det fortryllande lysdesignet av Nanni Vapaavuori er ein fryd, det er kaldt og varmt om ein annan slik at det desillusjonerer. Er sola enno oppe? Korleis kan det vere dagslys og i neste augneblink ein mystisk stjernehimmel? Kald bris treff ansiktet mitt, so varmen frå ei lampe. Det klimprar, vibrerer og spelast kring meg i lyddesignet skapa av Øystein Elle saman med Holmberg og Andreas Hald Oxenvad. Det er som å supe sakte i seg ei gourmet-suppe, der alle smaksfasettane trer tydeleg fram kvar for seg.

Sensorisk ekstase

Eg blir kledd opp i det eg tippar er same gylne middelalderbunad som kunstnarane hadde på seg. Det er som å vere ein hest dei striglar og salar opp – det er gjort med omsorg, men det har òg noko praktisk og naudsynt ved seg, ein kvardagsligheit. Bestemt og trygt. Skoa mine blir tekne av, eg får komme inn og sette meg i ulike rom. No er sansane skrudd opp til eit heilt nytt nivå. Nokon kviskrar ein historie bak meg om ei kvinne som opnar tomme graver i hagen sin når ho leitar etter sine kjære. Det knusast tørr halm kring øyra mine, eg blir teken med vidare frå den eine famna til den andre i pas de deuxs der eg er eit spedbarn, fullstendig avhengig av å stole på den som leiar. Heile tida er synet mitt redusert til vakre lysspekter og den romlege orienteringa er viska ut, som inni ei livmor eller ein tørketrommel. Strå og fjær blir stryke over meg, eg blir pjuska, klemt og trykt. Eg må innrømma at eg gir meg fullstendig hen til opplevinga. Faktisk blir eg nesten grådig. Eg angra på at eg hadde latt ytterjakka mi på, med boblevest og det heile, altfor polstra. For dette er slik ein sensorisk ekstase at eg berre vil ha meir. Gåsehuda bles igjennom eine halvdel av kroppen, so den andre, det ilar nedover ryggrada, kiler, gir frysningar.

Opplevinga har utan tvil òg noko erotisk over seg, men ikkje på ein pornografisk måte, heller på den måten Audre Lorde snakkar om erotikk på; som ein kraftfull kreativ ressurs som ikkje handlar om det pornografiske, men om evna til å glede seg over liv, arbeid, kunst og det som knyt oss saman – erotikk som ei kjelde til vår djupaste indre kunnskap.[i]

Vigelandske trøystescener

Kjensla av å ville få meir kjem til eit vendepunkt i det eg plutseleg får eit behov for å gi noko tilbake. For skal eg då verkeleg berre få og få? Då eg til dømes blir sittande ei stund og har fått kjenne på både brøddeig, ein slimete kombucha-soppaktig sak og nuppete sitrusfrukt, skjer det at ein av utøvarane legg hovudet sitt i fanget mitt som ei Vigelandsk trøstescene. Eg berre må legge handa på ryggen til personen og stryke litt. Noko anna ville ha kjentest hjartelaust. Slik får eg både agenda og påverknadskraft. Med det som for meg er ei blytung spåkule i handa, ein palantir, kjenner eg meg ikkje makteslaus lenger.

Eg anar nærværet til ein ven ved sidan av. Utan å verken kunne røre eller sjå er eg sikker på at det er ho. Den sjette sansen har blitt vekka. Eg lener meg tilbake som ein planke og svevar oppi eit pledd, medan utøvarane messar spirituelt. Reisa blir avslutta i eit høgdepunkt med song og avdekking av bivoks-sovemaska ved trappa som fører ut til hagen. Då er eg so langt forbi kvardagstilstanden at det tek fleire minutt å få summa seg. Serveringa av musserande drikke, bær, moreller, chips og karamellsjokolade gir meg akkurat dei tinga eg vil ha etter ei slik vandring. I tillegg får me smake på brødet som me har laga, det minner om pinnebrød ein steikte på bålet i barnehagen og smakar akkurat like enkelt digg som då.

Ubehaget i kulturen

Ubehaget ligg tett opp mot velbehaget i denne førestillinga. Overraskingane kjem i akkurat passe drypp. Det minner meg om smaksleikane eg pleidde å ha i blinde med venninnene mine som barn. Me låg nugatti og kakedryss på tungene til kvarandre, men me kunne òg finne på å gi kvarandre hornsalt og chilli, alt det me kunne finne i kjøkenskåpa som var lekkert og ekkelt. Eg kjende meg trygg på å ikkje få hornsalt-sjokket i Hudriket, men kjensla av å vere litt på vakt, sjølv i tryggleiken, var der heile tida og gav opplevinga ein vaken brodd.

Ei arne er i følgje Store norske leksikon det same som åre, ein type ildstad som var vanleg i norske middelalderhus. Biletet på ein slik lun samlingsplass er treffande for dette «arnestedet for berørere». I taxien på veg heim lurer eg på om ein i det heile teke kan late seg røre utan å røre tilbake? Me var kanskje alle «berørere» i dette teateret. Hudriket – et arnested for berørere er ein draum som går i oppfylling for alle som likar å bli teken på, ein kunst-kur utan sidestykke etter mi erfaring, ei taktil vekking av døsande sansar. Eg fekk fnise, gispe og sukke. I den virtuelle og virussmitta verda me lev i er Hudriket ei meir enn kjærkomen erstatning og eit rike som er både heilande, eldfullt og forvrengande.