Digital dansefestival for dummies – ein guide for den nye publikummaren

Fredag 24. april klokka 10:30 sitt eg, flaut nok, i trusa ved frukostbordet. Eg tillot meg sjølv å sove lenge denne dagen, og

Aerowaves Spring Festival&Fusebox Festival

Rejika, Kroatia 24. til 26. april 2020

Austin, Texas, USA, 25.-26. april 2020

Det er nå mogleg å streame Aerowaves Spring Forward mot betaling:

https://springbackmagazine.com/members/be-there/events/spring-forward-2020/

www.aerowaves.org

https://aerowaves.org/springforward/spring-forward-2020

https://www.fuseboxfestival.com/

http://virtual.fuseboxfestival.com/

er på dette tidspunktet ikkje klar over at eg allereie om ein time skal fungere som publikummar på ein av dei viktigaste dansefestivalane i Europa. Spring Forward-festivalen – «a hub for dance discovery in Europe» – fungerer som eit internasjonalt springbrett for «the freshest dancemakers», og er blitt ein slags festivalversjon av design- mote- og livsstils-trendmeldaren Li Edelkoort innanfor dansefeltet.

Folka bak Aerowaves frykter nok at det er fleire som sitt med ein kaffikopp og klør seg i hovudet, då dei sender fleire påminningar om når og korleis ein skal logge seg på dei digitale dansefestivalbølgene. Etter å ha kledd meg opp i noko som ville ha fungert på ein vanleg festival, riggar eg meg opp i stua og overfører biletet frå macen over på ein større skjerm. Det er med blanda kjensler at eg loggar meg inn på den digitale konferanseplattformen ZOOM. Skal eg naivt seie at det er hell i uhell at eg nå kjem meg på ein festival eg elles ikkje ville ha vore på? At eg ikkje treng å betale verken flybillettar, AirBNB-leilighet eller festivalpass? Jau, det er flott at festivalprogrammet opnast opp for alle og samtidig markerer ein ny og hyper-grønn måte å vise kunst på tvers av landegrensene på. The show must go on, eller on-line, som undertittelen til festivalen kling så fint.

Strategi og forhandling

Det å skulle sjå forestillingar på skjerm vil – sjølvsagt – by på ulike utfordringar, og eg undrar: korleis vil eg fungere som publikummar og korleis endrast denne rolla? I løpet av festivalen bør eg nok forhandle fram strategiar for korleis eg skal sjå eller observere forestillingane, samt å definere nye reglar for stua, kjøkkenet, sofaen og spisestolen nå som mine eigne private rom blir arena for kunstformidlinga. Frykta er at scenekunstforestillingar skal fungere som normal fjernsynsunderhaldning, der publikum sitt med eitt auge på skjermen og det andre på mobilen eller i ei avis. Eg vil vere meir enn ein «multitaskande» fjernsynssjåar av samtida, og heller som radioteaterpublikummaren av fortida, som nobelt pynta seg for å sitje i sin eigen sofa og bli underholdt. Litt av poenget med den ekte teater-settinga, er at ho utfordrar oss til å bli sitjande og sjå det som kanskje ikkje fell i smak med det første. Standpunktet som ligg i handlinga som er å reise seg opp og gå ut i frå ein teatersal midt i ei forestilling kan aldri (!) sidestillast med eit klikk på fjernkontrollen. I det «Aerowaves-sendinga» startar, er eg difor ganske usikker på korleis eg skal oppføre meg og kva som er tillate.

Fjernsynskopien

Festivalen opnar med at to festivalsjefar ønsker velkommen, og med at «kjendis-koreograf» Hofesh Schechter får kasta litt glans i det trauste ZOOM-møterommet. Alle tre sitt heime i sine eigne leiligheter, og det heile skjer mer ein kvardagsleg – nesten post-dans-aktig* – sjargong. Schecther er ein gammal Aerowaves-travar, og fortel om verdien av festivalen og kva den har betydd for han. Deretter startar «sendinga», som viser seg å gjenspeile ei klassisk fjernsynssending. Her er animasjonar med tilhøyrande jingles, informasjonsinnslag om ulike events, og diverse pauseinnslag. Festivalen skulle ha gått av stabelen i Riejka, Kroatia sin største havneby som i år er europeisk kulturhovudstad. Før kvar forestilling presenterer skodespelaren Edvin Liverićulike stader i byen, noko som får det heile til å likne litt for godt på Melodi Grand Prix. At han i kvart innslag syng utdrag frå Broadway-musikalar, dansar dårleg ballett og disco-dans, lettar ikkje på MGP-sløret. Dette er rett og slett kleint, og eg stussar over den tradisjonelle og hyperkommersielle innpakkinga Aerowaves veljer å legge rundt «the freshest dancemakers in Europe».

Pauseinnslaga som er laga av ein yogi-dansar-kokken Giuliana Majo er ikkje mindre flaue. Ho skal få publikum til røre på seg i all sitjinga gjennom ulike former for bøy-og-tøy. «Be the best audience member you can possibly be» messar ho, medan ho tøyer nakken eller legg foten bak hovudet til musikk av Vivaldi. Det heile er særs merkeleg. Det som derimot fungerer svært godt er at det før eller etter forestillingane er lagt opp til live Q&As. Her blir kunstnarane intervjua av dansekritikarar, og publikum får sjansen til å stille sine spørsmål på direkten. Det umiddelbare intervjuformatet er svært interessant og gir meir verdi til denne forma for kunstformidling. Interaksjonen gjer det heile meir spanande og blir slik noko som oppfattast både nytt og nyttig.

Kunsten og kameraet

Forestillinga Bouncing Narratives av norske Roza Moshtaghi var først ut på festivalprogrammet. To dansarar rører seg oppå ein trampolineinstallasjon, der publikum – i dette tilfellet kameraet – er plasserte under trampolineduken. Dansinga bli altså observert i fiskeperspektiv. Sjølv om eg med ein gong får lyst til å sjå dette i levande live, ser eg også kor godt samansetjinga av rørsle, kostyme og trampolineduk mot den blå himmelen gjer seg i linsa. Dette er eit særs fotogent verk som så til dei grader fungerer bra på film. Hakkinga og pikseleringa, som eg fram til nå har irritert meg over, blir plutseleg stilige effekter og kler det allereie pikslete biletet som duken produserer. Uttrykket er abstrakt, men samtidig gjenkjenneleg, og skaper noko som er like smart som det er visuelt interessant. Eitt kamera som står i lik posisjon gjennom heile forestillinga er nytta, og kun mot slutten får vi sett dansarane på motsatt side av duken. Vi ser altså stort sett berre eitt bilete, men dette er i dette tilfellet meir enn nok. Filmen av Bouncing Narratives seier mykje om kva som egnar seg på skjermen og som fungerer i denne nye digitale visningsrealiteten. Både konseptet og oppsettet er stramt og konsekvent. Å seie at det visuelle kler kameraet, høyres kanskje jålete ut, men det er viktig her. Motsetninga opplev eg allereie i forestilling nummer to, Mechanics of Distance av Máté Mészáros. Eg har allereie på førehand fordommar om at ei forestilling som tek for seg utforsking av dans i rom vil fungere dårleg på film – og det gjer ho. Ei gruppe dansarar rører seg i eit stort foajérom blant ei stor publikumsgruppe. Det faktum at det er kamera som bestem kor og difor også kva eg skal sjå, gjer det heile irriterande. Det seier også kor effektfullt ein stram regi gjer seg på film, om det så ligg i kameraføringa eller i det koreografiske arbeidet. Ei vidareutvikling av det dansariske materialet er essensielt når det skal presenterast som eit sjølvstendig verk digitalt. Særleg, som i dette tilfellet, når materialet utfoldar seg i eit stort og høgst levande rom. Eg føler meg knebla av kamera. Det er uheldig, for både koreograf og utøvarar, og det seier også kor viktig den levande teatersituasjonen er, og at ein digital dansefestival aldri vil kunne fungere optimalt. Skurring og hakking gjer ikkje situasjonen betre i sofaen min, og det rykker stadig i fjernkontrollmuskelen i handa. Snakk om affekt. Eg er opprørsk og bestem meg for å gå ut i sola.

Kutyme

Eg kjem heim midt i verket Babae av Joy Alpuerto Ritter. Forestillinga blir sett på medan eg mellom anna sett saman ein blomsterbukett og sett planter opp i nye potter. Under Q&A’en forstår eg at dette hadde vore ei forestilling eg gjerne ville ha sett. Søren! Erfaringa får meg til å definere nokre spelereglar for korleis eg skal forholde meg til festivalprogrammet. Om eg veljer å sjå ei forestilling, skal denne bli sett på utan mobiltrykking, blomsteroppsetjing eller andre aktivitetar, men om det er noko som byr meg i mot, er det sjølvsagt lov til å skru av. Teaterkutyme bør også gjelde på digital festival – i respekt for kunsten, men også for meg sjølv. Eg må på førehand bestemme meg for kor i leiligheita eg skal sitje. Flightmode skruast på i starten av kvar forestilling og mobilen leggast deretter vekk. Eg kan ta med meg skjermen til toalettdøra når eg må på do. Mat kan konsumerast medan eg er publikummar. Rave-kjensla i forestillinga UNAUTHORISED av Iris Karayan funka faktisk overraskande godt saman med laurdagsfrukosten. Øl og pistajeis var ein perfekt kombinasjon til dei repetitive jazzdansrørslene i Postmodern Cool av Inés Belli. Om eg blir distrahert meir enn fem gonger kan eg ta ein kjapp pause eller skru av. Å vere på teaterfestival er intenst, med mange inntrykk som skal bearbeidast på kort tid. Å vere på teaterfestival i si eiga stue opplevast endå meir intenst fordi hjernen ikkje klarer å gi heilt slipp på alt det kjente som er rundt. Difor prøver eg å sjå forestillinga AlShe/Me av Linda Hayford og Inside Out Company i senga med lyset slått av. Det fungerer litt betre, men heller ikkje optimalt. Stua og kjøkkenbordet er framleis å foretrekke.

Mingling

Aerowaves-folka har til og med arrangert ein chattefunksjon som erstattar foajéminglinga. Etter ei av forestillingane besøker eg foajéen, altså ZOOM-møterommet der minglinga skjer. Her poppar det opp chatte-innlegg i ein slik fart at det er vanskeleg å henge med. Det går ikkje lang tid før eg innser at dette ikkje er noko for meg. Når neste forestilling starter, går det opp for meg at det i den digitale verda går an å vere på forestilling og i foajéen samtidig. Eg får nå nemleg notifications på mobilen kvar gong nokon seier noko i foajéen. I dette tilfellet skryt ein fyr av kjolen til utøvaren på scena. Utover i forestillinga får eg også fleire invitasjonar om å bli med på videomøter med nokre av foajégjestane. Beskjedane som konstant tikker inn gjer det desto viktigare å skru telefonen på flightmode. At det på digital dansefestival er vanskelegare å unngå pratet til folk enn i den verkelege verda, er slitsomt og rett og slett litt problematisk.

Meta på ordentleg

Ei av forestillingane eg likte best var A complementary set_Disappearing with an Impact av The Choi x Kang Project frå Sør-Korea.

Dette er ein hyper-intelligent og uventa forestillingsleik som viser kameraet som aktiv koreograf. Både utsjånaden, rørslene og samspelet mellom dei to aktørane gjer dei til sportsutøvarar som speler på lag, då dei er sporty antrukke, drikk energidrikk og rører seg lik koordinerte maskiner. Ei kamerakvinne følgjer dei gjennomgåande medan dei dansar ein satt dansesekvensane. Det viser seg at det er kameraet som er primus motor, då filmen av dansesekvensen blir spegla av utøvarane, noko som igjen skaper ein ny dans. Slik blir dei ulike sekvensane lagt lagvis som i ei kake. Dette er altså meta på ordentleg, noko som sett i gong ein uventa leik. Publikum prøver å sjå notida, medan dei tenker på fortida og heile tida blir påminna om framtida. Heilt ubevisst seier forestillinga altså ekstremt mykje om samtida vi er i nå, der den digitale verkelegheita kanskje har meir å seie for korleis vi rører oss og lev liva våre enn nokon gong tidlegare.

Austin, Texas

Eg er også innom den digitale versjonen av Fusebox Festival via Facebook og Vimeo. Programmet er satt saman av samtalar, workshops, konsertar og eit par forestillingar. Fordi programmet skjer hovudsakleg på dagtid i Austin, må eg ha på alarm om natta for å stå opp og sjå kva som foregår her. Eg vaknar til dragkunstnaren Christine som fungerer som vert under eit klubbevent. Ho sitt i eit tomt badekar. Klokka er 5:50, og eg kjenner at eg ikkje orkar å vere på klubb i senga. Kvelden etter ser eg på ein filippinsk kokkeworkshop, der kokken er kledd i eit tradisjonelt gullkostyme. Det er utruleg irriterande å sjå på! Alt er filma med mobilkamera og eg ser stort sett berre halve kroppen til utøvarane og nesten ingenting av maten. Performativiteten som ligg i kokkeleringa usynleggjerast. Eg går frå å sjå til å berre ligge å høyre på at dei pratar om ingrediensar og resultat før eg skrur heilt av. Videoverket Never and Both av Yulya Lanina er det eg synst fungerer best.

Her er det teikningar og animasjonar som transformerast lik eit kaleidoskop. Videoen er hypnotiserande å sjå på, og skaper eit nydeleg bilete i interiøret i stua. Eg har også på alarm for å sjå DIY-utgåva av verket Diorama til Ingri Fiksdal. Utøvarane har fått venner til å filme seg, og dei ulike bileta er satt ved sidan av kvarandre. Bileta er vakre, men den affektive funksjonen til verket forsvinn i overføringa. Skjermen gjer noko med den sensoriske opplevinga. Eg klarer ikkje å opne meg opp på same måte som eg gjorde den gongen eg såg verket live. Faktumet at klokka er 2:30 og at eg ligg og slumrar i senga hjelp ikkje heller.

Trendrapport

Om det er fordi eg også skriv om mote, veit eg ikkje, men det å sitje heime og sjå ny dansekunst gjorde at eg byrja å lage lister over gjentakingane eg såg på tvers av forestillingane. Nå kan eg fastslå dei åtte heitaste tendensane innanfor danseskapinga. Trendrapporten frå Aerowaves lyder følgande:

1. Hopping
2. Sport, kampsport, og tilhøyrande kamprop
3. Repitisjonar og koordinerte maskiner
4. Det rituelle og heksa som figur
5. Digital verkelegheit
6. Det dyriske (katt, blekksprut) og monstrøse
7. Den formelege kvinneskikkelsen
8. Fjernstyrte bilar som rekvisitt

Kanskje er behovet for å skrive lister også eit tegn på at den digitale overføringa av kunsten markerer desto tydelegare teateret sin funksjon som marknadsplass. På alle festivalar samanliknar ein dei ulike verka ein ser, men her skjer det meir bevisst. Kunsten blir tingliggjort på ein heilt annan måte via skjermen, og visningane i sin heildom fungerer lik rapporten til motenettstaden style.com (nå voguerunway.com) om dei siste motevisningane. Sjølv om det er bra at festivalane blir tilgjengelege, tviler eg på at dei med sine digitale format når folk som ikkje allerede er i feltet og som synst det er heilt okey å sjå omlag 21 timar med forestillingar i løpet av ei helg. Digitale visningsarenaer er slik bra for bransjen og slik vil til dømes Norsk Danse- og Teaterforum kunne kutte enorme CO₂-kvotar ved å slippe å fly norske kunstnarar til Nord-Amerika, Tyskland, Korea og Kina.

Oppsummering

Er det ein ting ein kan seie etter ei helg i cyberspace, så er det at scenekunsten er ein sensitiv ting. Sjølv har eg vanskeleg for å kome inn i eit ønska mindset, med konsentrasjonen ein automatisk finn fram til i det fysiske tearteret. Eg er svært glad for å ha fått vere på to store dansefestivalar som eg aldri kunne ha vore på elles, men nå gler eg meg til å betale både for ferstivalpass, flybillettar og losji ved neste høve. Den digitale overføringa av kunst byr på litt, men slettar desto meir. Ein ting som er sikkert er at ho ikkje er like tilgivande for alle kunstuttrykk, og ho legg stramme føringar for kva som fungerer og kva som ikkje fungerer i det heile. Slik sett den digitale overføringa ei slags sperre for kunstmangfaldet, og om ein skal vere litt dramatisk, kan ein kanskje seie at ho slik legg kjeppar i hjula for at ytringsfridommen skal fungere optimalt. Uansett, eg avsluttar med orda til kokken. I det digitale visningsrommet er det viktig å «be the best audience member you can possibly be!».

Fotnote

*eit begrep som seier at all rørsle kan vere dans.

(Publisert 03.05.2020)