På heimeresidens med zombiedarlings og dansetranse

Sesongen på BIT Teatergarasjen vart opna med eit strømma arrangement med dei islandske kunstnarane Saga Sigurðardóttir, Halla Ólafsdóttir og Erna

Myk eksorsisme

Sesongopning BIT Teatergarasjen

Strømma arrangement

21 januar 2021

Ómarsdóttir i samtale med påtroppande teatersjef ved Rosendal Teater Alexander Roberts.

Dei tre kunstnarane har hatt residens gjennom nettverket The Nordic Residency Exchange Programme som BIT er ein del av, avvikla heime på Island i staden for i Noreg. Samtalen gav eit innblikk i deira kunstnariske arbeid, refleksjonar kring denne alternative forma for residens og verdien av å halde kunstnarisk aktivitet oppe. Britiske Alexander Roberts har sjølv budd på Island i fleire år og var inntil nyleg kunstnarisk leiar for Reykjavik Dance Festival (sjå intervju Norsk Shakespearetidsskrift 4, 2020).

Grundig balletteksorsisme

Samtalen opnar med Halla Ólafsdóttir og Erna Ómarsdóttir som fortel om sitt residensopphald i Reykjavik, der dei òg bur. Erna Ómarsdóttir, som er kunstnarisk leiar for Iceland Dance Company, fekk nyleg her til lands særleg mykje merksemd kring verket DuEls som var å sjå på Vigelandsmuseet i Oslo i fjor med Nagelhus Schia Productions, i samarbeid med den belgisk-franske koreografen Damien Jalet. Ólafsdóttir verka som koreografisk assistent. Under residensopphaldet deira, som gjekk føre seg i november, videreutvikla Ómarsdóttir og Ólafsdóttir ein tematikk frå eit anna verk dei skapa i 2018 på Gärtnerplatztheater i München: Romeo og Julia til Sergei Prokofiev sin berømte ballettmusikk. Med metoden dei kallar «balletteksorsisme», som involverer aerobic, primalskrik og headbanging, fekk balletten gjennomgå. Dei har ikkje sett seg ferdig med denne tematikken, for no skapar dei det dei kallar ein kjærleiksduett, Julie, der dei sjølve står på scena. Dei vil gjenopplive darlings som den gong vart stryke («Zombie-darlings», som Roberts spøkefullt foreslår). Dette er interessant i ei samtid der det å fornye seg, produsere og vere innovativ står sterkt. Det å halde på same tematikk i endå ein versjon blir det eit opprør i seg sjølv mot dette kravet. For er ikkje grundigheit og djupn vel so interessant og viktig?

Å drive ut balletten, eller å handsame den frå eigne erfaringar og sette den i nye kontekstar har vore synleg i feltet lenge. Her i tidsskriftet har Jonas Øren skrive utførleg om dette, mellom anna i «Det klassiske komplekset» (Norsk Shakespeartidsskrift 4, 2020). Ein kan sjå likskapar mellom den islandske duoen og austerriske Florentina Holzinger, eit eksempel på ein annan koreograf som set disiplineringen og skjønnhetsregimet av dansekroppen på spissen med eit valdeleg og seksuelt uttrykk. Det kan verke som om traumet den klassiske balletten påfører, stadig blir gjennomarbeida i samtidsdansen.

Kvifor det er viktig at dei no sjølve står på scena som utøvarar får me aldri noko eintydig svar på – men noko av det som kjem fram er at det finst ein lengsel etter å stå innanfor, i kjerna av sitt eige koreografiske materiale, etter å lenge ha stått utanfor som koreografar. I tillegg er dei interesserte i eit anna aspekt: Shakespeare si Julie er 13 år, sjølv er dei i overgangsalderen. Ein, i følgje dei sjølve, atskilleg mindre sexy om enn like omveltande periode. I dette arbeidet røskar dei tak i og handterer dette, i stil med det tidlegare arbeidet deira frå München, der oppfattningar om kjønn, seksualitet og romantikk vart kasta rundt på i eit spetakkel av ein førestilling.

Dansetranse i neon

Ólafsdóttir skal i fylgje Roberts ein gong ha sagt at «collaboration is difficult, but anything else is impossible». I samarbeidet dei to i mellom legg dei vekt på ikkje for lett inngå kompromiss, ein tanke som leiar samtalen direkte over til den tredje gjestekunstnaren, Saga Sigurðardóttir. Ho har under residens jobba med The Post Performance Blues Band, eit band som er organisert rundt nettopp eit kompromisslaust samarbeid. Bandet har mindre med blues å gjere, enn om «The blues» som kjensle. I arbeidet freistar dei å gjere mislukka episodar om til noko gledefylt («turning bummers into joy and hysteria») ut ifrå ein praksis ho kallar «Pleasure-practise». Arbeidet er forankra i klubbkultur som helande oppleving, der ein kan vere nær, bryte med kvarandre eller slow-danse. Det er søken etter den djupe dansetransen som kan oppstå i slike neonbelyste rom, ein tilstand ho sjølv opplevde fyste gong som 11-åring, som driv ho til å skape ein «immersive club as a performance», eller «Soft Clubbing». Sigurðardóttir legg til at det under residensopphaldet var opent for å kome saman på ein måte der personlege utfordringar og problem også hadde ein plass, «the human stuff». Roberts kommenterer at dette kanskje er ein av styrkene til residens som format, ein stad ikkje berre for produksjon av verk, men òg for refleksjon og sjekk-inn.

Heimeresidens som framtid?

Er heimeresidensen som format noko ein kan ta med seg vidare? Kan me lære noko frå ein slik type løysing, er det nyttig? Ólafsdóttir og Ómarsdóttir poengterer tidleg at noko av det som gjer vanlege reise-residensar så attraktivt, er det fokuset det medfører å tre ut av sin eigen kvardag. På residens heime i Reykjavik blir det ikkje heilt det same, dei måtte til dømes hente barn og kvardagslivet kalla med alle sine distraksjonar. Det blir ikkje den «bobla» som kan vere så verdifull, der ein i tillegg møter nye menneske i andre land. Sigurðardóttir kan derimot bekrefte at bobla oppsto i hennar tilfelle, fordi ho haldt seg på Island men reiste ut på landet utanfor Reykjavik. Eg tenkjer at akkurat det er kanskje eit godt poeng – ein må ikkje alltid dra så langt for å oppnå eit fokus og eit temporært community. Når diskusjonen opnar opp for publikum og nokre av arrangørane bak residensen kjem til orde, verkar det til å råde ei semje om at dei alternative løysingane er gode som krisehandtering og at det er noko å ta med seg for framtida, for nye kriser kan kome. Men om desse løysingane er haldbare for eit fundamentalt, varig skift i måten å arbeide med scenekunst på etter pandemien, er ikkje like sikkert.

Det verkar til å vere eit stort behov, både for kunstnarar og kuratorar, om å halde aktiviteten oppe i desse tider, det å faktisk ha mogligheita til å arbeide stiller seg endå tydeligare i eit lys som eit privilegium no enn før. Mange har opplevd å finne tilbake til sin djupe kjærleik for dans ved å gå tilbake til opphavet, som til dømes Sigurðardóttir med hennar minne som 11-åring. Pandemien skapar hindringar på mange plan, men eg anar at den òg medfører ein ny arbeidsgiv og motivasjon fordi ein blir minna på at ingenting er sjølvsagt.

Kva er kunstnarisk arbeid og korleis ser det ut? Då samfunnet stengde ned i mars, kunne mange i scenekunstfeltet kjenne på eit sjokk ved å halde seg heime over so lang tid. Som dansekunstnar erfarte eg sjølv dette. Før pandemien var det lagt opp til ein arbeidsform som innebar eit reisemaraton der eg aldri fekk kjensla av at eg budde nokon stad, sjølv om eg har ei adresse. Det var noko sjølvsagt over denne tilgjengelegheita som det faktisk var begynt å stillast spørsmål ved også før pandemien (til dømes ved koreograf Jérôme Bel som ikkje reiser med fly av miljøårsakar). Kor haldbart er det i lengda med ein slik livsstil for miljø, eiga helse, familierelasjonar? Men, som Roberts poengterer, november er ikkje mars og det lettelsens sukk som mange då trakk er blitt omgjort til ein rastlaushet og ein lengsel etter reising. Noko eg trur er sunt, for kunstnarisk utveksling og reiser er viktig. Likevel er det kanskje ikkje det å ynskje seg tilbake til normalen som er relevant – for den var jo alt anna enn normal – men å skape den nye normalen. (Publisert 24.01.2021)

Kjelder:

https://www.nytimes.com/2019/09/23/arts/dance/jerome-bel-isadora-no-flying.html