Dansekunst med klar visjon og konsept

Ei kvinne (Pearl Tawiah) kjem inn på scena, på hovudet berer ho ei glaskrukke med grøne vekstar i, eit lite økosystem på ei scene.

Jazz ain’t nothing but Soul

Tabanka Digital

Koreograf: Thomas Talawa Prestø

Dansens Hus, Hovedscenen

27.4-2.5.2021

Ho overleverer glaskrukka til meddansaren Wolman Michelle Luciano. Med det er agendaen for førestillinga sett: Å dele med kvarandre, utveksle, gi og få hjelp i ei kollektiv trygt rom, er sentralt. Fleire dansarar kjem på scena. Dei har frynser i hendene som forsterkar det eg med det same tenkjer på som waacking, men som sjølvsagt har røter i seg sjølv, førwaacking og alle dei andre danseformane som har sitt opphav i det afrikanske. Koreograf og kunstnarisk leiar av Tabanka Thomas Talawa Prestø har med dette stykket ville gå tilbake til det som ligg bak jazzdansen. Heile førestillinga igjennom let Tabanka vere å referere eksplisitt til den kvitvaska forståinga av jazzdansen slik den har oppstått ved ein kompleks og problematisk appropriasjon. Koreografien syner heller korleis jazzdansen sin terminologi som til dømes jazz-hands, step-touch, ripple, dips, hinch, har sin bakgrunn i det afrikanske. Formatet tematiserer samtidig korleis arkiveringa og dokumentasjonen for dette opphavet har blitt neglisjert.

Teknikk

Dansarane utfører nokon ekstreme vridingar og svaiar i ryggraden som kameraet fangar opp på ein spesielt nær måte. Lemmene er i blant som gelé, dei er grounda i måten dei rører seg på, dei dansar ned i gjennom golvet i staden for oppå det. Det inneberer at dei i stor grad er orienterte i det midtre nivået av sine eigne kroppar, det medium-nivået som fysisk ikkje er nokon lett stad å opphalde seg. Kompaniet bruker Talawa-teknikk som base for koreografiane, ein teknikk som konserverer og systematiserar afrikanske og karibiske dansetradisjonar, der polyrytmikk er sentralt. Prestø fortel i ein podcast med Norsk Shakespearetidsskrift[i] korleis han har opplevd å få den rasistiske påstanden om at den dansen dei held på med ikkje er teknisk, fordi dei er jo «fødde med rytme». Absurd. For som arbeida deira vitnar om, ligg det mange timar med trening bak for å kunne bevege seg på denne måten.

Symbiose mellom dans og musikk

Musikk og dans er hylla inn i eit kollektiv rom på scena. Musikken er komponert og skriven av Monica Ifejilika og er framførd saman med musikalsk medarrangør Sidiki Camara og ei rekkje vokalar, deriblant den Spellemannsnominerte songaren Stian Ehiabhi Omole Jensen. Det er nokre formidable stemmer og musikarar med i dette musikalske ensemblet, det og dei danseriske prestasjonane får meg til å vere rive med frå fyste stund. Sidiki Camara er verdskjend perkusjonist innanfor sin sjanger og det er umogleg å sitte dønn i ro når han spelar. Strengeinstrumenta ved Solo Diarra på si side dreg stemninga inn til det meir intime, det lune. Synginga går frå balsam til rasp i virtuose krumspring. Det er som om musikken er i symbiose med dansen, det er eit samspel som pendlar att og fram mellom dei to kunstformene og slik forsterkar dei kvarandre sine uttrykk. Lyttinga mellom kvart individ, mellom dansarane og musikarane seg i mellom er slåande. Det er rom for både kollektivet og individet, det virtuose og det eksplosive står side om side med det heilt nedtona og intime.

Sirkulært

Førestillinga var frå byrjinga planlagt som ein digital visning. Kameraarbeidet (Maskinen AS) er difor ein like stor komponent for heilheita som dei andre elementa. Dollyen, som det heiter på filmspråket, er konstruert i ein sirkel i taket og har gitt mogligheit for ein unik dreiande filming frå alle kantar. Det gjer at ein som tilskodar kjem nærare på utøvarane og det blir mindre frontalt, noko som passar dette verket ekstremt godt. Av og til får eg kjensla av å ville orientere meg i rommet og kunne tenkje meg fleire oversiktsbileter slik at den romlege dimensjonen ved koreografien kom betre fram og at eg kunne sjå meir av musikarane og dansarane i eit og same bilete.

Å nøste opp

Utøvarane er ikledd kostymer av Mo9k. Dansarane har vekslevis kvite og svarte frynser rundt hoftene og i hendene som forsterkar det visuelle ved rytmane og forlenger kroppen. Dette høyrer godt saman med dei kunstnariske visjonane om å utvide, ta plass, eller som Prestø seier i etterpraten med det karibiske uttrykket «don’t small up yourself». Og frynsene, kan han fortelje, er faktisk laga av ull frå ein norsk garnbutikk. Ein briljant kommentar frå kostymet som utfordrar kva blikket ser. Som eit smykke har dei skjel som også lagar lyd når dei rører på seg, men det høyrer ein berre so vidt – eg skulle gjerne høyrt lydane dansarane sjølv produserer, pusten, stega deira, for å kjenne meg endå meir nær det fysiske.

Episodevis

Koreografien er bygd opp i omtrent like lange episodar, med auking og avtaking i intensitet meir eller mindre annankvar gong. Kanskje kunne denne dramaturgiske harmonien ha blitt røska litt i ved å eksperimentere meir med å bryte mønsteret. Det blir nesten eit slikt brot når dansarane blir liggande i stillhet på golvet i ein formasjon etter å ha dansa eit særs ekspressivt parti. Dei ligg der berre nokre sekundar, noko som er synd fordi det er ein nydeleg augneblink som kunne ha vart litt lenger. Etter dette fylgjer ein duett og soloar mellom Wolman Michelle Luciano og Joel Ramirez, som er eit emosjonelt høgdepunkt med musikk som eg vil lytte til om og om att. Shirley Langhelle framfører ein presis solo til rytmen av ein slampoetisk tekst som handlar om nettopp «Rythm». Her er so mange nivå av rytmen, den er ikkje beint fram, den er over, under, ved sidan, han er sirkulær, kantete, synleg og usynleg. Han ligg under heile førestillinga som ei lading og unnskylder seg ikkje.

Førestillinga avsluttar med ein improvisasjonsjam, når dette skjer har eg for lengst reist meg opp og bevega meg eg òg, å ligge langstrak i senga vart på eit eller anna vis utenkjeleg. Eg har nesten gløymt jazzdansen oppi dette, og det er kanskje vel og bra, for dette handla jo nettopp om å lyfta fram denne typen dans, gi merksemda til opphavet i staden for kopien.

Verne om kunstnarane

I samtalen frå podcasten, som var sett i lys av debatten kring hets, trakassering og ytringsfriheit den siste tida, fortel Prestø om den ikkje berre psykiske belastinga, men òg det enorme administrative arbeidet som går med på å handtere dei truslane kompaniet har fått opp i gjennom åra. No ser det ut til at Kulturrådet og fleire institusjonar forhåpentlegvis vil late ord gå over i handling og skape tryggare rammer for scenekunstnarar slik at dei ikkje må stå aleine og kjempe i slike situasjonar. Då kan dei fokusere på å skape og produsere kunsten. Og det håpar eg verkeleg, for dette er stor kunst! Kunst som i samhald breier seg ut, fysisk og med eit verdifullt tankegods, som har ein klar visjon og eit konsept, kunst som me kan vere stolte av at blir produsert i Noreg. (Publisert 01.05.2021)