Portrettet av den ukultiverte kvinna

Lukta av neglelakk er i lufta på hovudscena på Black Box teater. Ein svart duk er senka frå taket på scenekanten, noko som gjer at scenerommet

Dandizette

Dansekunstnar: Ida Wigdel

Scenografi, kostyme, lysdesign: Chrisander Brun

Kostyme- og scenografiassistent: Oscar Andersson

Komponist, musikar: Ådne Meisfjord

Ytre auge: Ludvig Daae

Produsent: Caroline Blomqvist

Co-produksjon: MDT, Tou Scene, Black Box teater

Black Box teater, 9. desember 2021

med si reduserte takhøgde framstår for meg som meir intimt. På huk med ei lommelykt i munnen sit dansekunstnar Ida Wigdel. Sakte og konsentrert påfører ho blodraud neglelakk – ein risikosport med tanke på at dette skjer oppå kvite dansematter. Wigdel har på spisse alve- eller tusseaktige øyrer, ein gjennomsiktig body med blonder, lause bukser og høge hælar. Rommet, som nesten er som ei titteskapsscene, er både eit tablå av ein fest som har vore og ein fest som skal skje: Her er ingrediensane til drinkklassikaren Bloody Mary plassert ut i rommet lik skulpturar på ei samtidskunstutstilling. På golvet og i taket heng kjettingar utsmykka med neongul overtrekksplast (som ein får på flyplassar til å ha utanpå vin- og spritflasker), tunge tassels (gardinduskar) og eit isblått transparent materiale. Ein enorm krøll av den same gule overtrekksplasten ligg som eit kunstobjekt lenger bak på scena. Bakarst heng ein florlett lys tekstil – lik fløyelsgardiner i eit etablissement av den eldre sorten (kanskje ein tesalong i London på 1660-talet?). Det er mykje som skal prosesserast når vi kjem inn på scena. Sidestillinga av handlande kropp, materialar, lukt og referansar skaperdeilige forventingar – og plutseleg startar musikken.

Kjent (u)raffinement

Wigdel lar oss studere ho lenge. Neglelakkpåføringa blir ein vedvarande prolog, der kroppen hennar tydeleg viser at han blir observert. Auga gir publikum enkelte skråblikk, og eg oppfattar det nærmast som at eg observerer ein nervøs hjort i naturen. Eg veit liksom aldri om ho på eit tidspunkt vil flykte. Dei spisse øyrene er ganske førande for denne lesinga. Påføringshandlinga er derimot særs menneskeleg, og skaper assosiasjonar til pynting og den tida der ein førebur seg på å gå på byen. Den suggererande musikken understrekar dette. Wigdel er derimot ikkje oppteken av å teikne innanfor linjene, og blodraud neglelakk målast utover fingrar samtidig som stadig meir spytt renn frå lommelykta. Små glitches – skurringar – i lyset og musikken er med på å fortelje at det kanskje skal vere sånn for denne skapnaden. Det som kallast ynde, kultivert kontroll eller raffinement, er liksom ikkje så farleg, og definerer utviklinga vidare i førestillinga som blir som ei samling av «rølpete» festscenario: Her lagast Bloody Mary-drinkar ved at ho knuser tomatane med føtene, auser sausen oppi ei enorm dessertskål med hendene, tilsett tabascosaus og tequila og drikk rett i frå skåla. Tomattrakkinga skjer også ved at ho heng fast i ein av kjettingane og sklir på underlaget. Det heile gjer at ho ser ut som ein marionett. Samtidig gir det meg klare assosiasjonar til seine nattetimar på byen, der den fulle personen må ha hjelp til å stå på beina. Også den kavande og ravande gangen, dei brå og aggressive utbrota og den tidvis store endringa av handlingsmønster og humør gir meg assosiasjonar til festar, nachspiel og såkalla natteskapnadar. Det byggast eit reir av overtrekksplasten og det spelast synth på nachet. Eg sitt og kjenner på korleis eg reagerer på presentasjonen; denne dansariske og høgst kroppslege utforskinga av korleis vi forstår, definerer og prisgir former for oppførsel og handlingsrom, og korleis dette i stor grad er knytta til kjønn.

Kjønn, blikk og handlingsrom

I etterkant av førestillinga er det særleg spørsmål rundt det kvinnelege handlingsrommet som sitt igjen hos meg: Korleis har samfunnet lært meg å forstå kvinna sine spelereglar samanlikna med dei til mannen? Kva er det som gjer at ein uslipt oppførsel ved ei kvinne kan virke ekstra skremmande? Ein mann som er full er liksom berre det, mens kvinnekroppen kan då også bli ladd med så mykje meir. Og er ikkje det også sånn når det kjem til det seksuelle? Den tydelege og eksplisitt seksuelle kvinnekroppen – og ikkje minst forståinga av erotikk som utbrodert av Audre Lorde i teksten Uses of the Erotic – har eit handlingsrom som er definert av patriarkatet og bunden av skam. Slik blir ei fri kvinne til på scena i denne førestillinga, og det er denne fridommen som er nøkkelen inn i mi forståing av eit utvida og eksperimentelt kroppsleg og danserisk materiale. Dette gjer det som eg gjennomgåande i teksten kallar «rølping» eller uraffinert, til noko ladd med potensiale og verdi. Det får fram nytinga i det å gi faen, og denne kjensla overførast til meg som publikummar. Eg gidder ikkje å dømme eller kritisere lik besteborgarlege småbykjerringar som er definerte av rammene Wigdel rører seg utanfor. Med si tolking av den kvinnelege dandyen utvidar ho det kvinnelege dansarrepertoaret som så mykje feministisk samtidsdans arbeider hardt med å kritisere. Her finnast ein performativitet som legg seg ved sidan av den skjøre sylfida og den innbydande forføraren. Begge er til stades i dandizette.

Historie og nåtid

Den kvinnelege dandyen – the dandizette – er definisjonen på kvinner i England som frå 1660-åra fekk lov til å ta seg akademisk og kunstnarisk arbeid. King Charles II hadde kome til makta og var ein del av eit katolsk slektsband. Difor satsa han på kunst og kultur og gjorde området Mayfair om til eit episenter for feministisk tenketank i samtida. Dette er blant anna beskrive i Orlando av Virginia Wolf. Kvinnene som frekventerte tehusa i Mayfair – som i stor grad var adelege – er kjende for å oppføre seg seksuelt frigjorte og diskuterte kunst, filosofi, litteratur og mote. Steget frå dette og fram til Wigdel sitt performative språk i førestillinga er enormt, og gir meg samstundes assosiasjonar til kvinneskikkelsar gjennom tida som er kjend for sine etikettemessige faux pas i tida – om det så er kvinnene i Kristiania-bohemen eller Madonna.

I Wigdel sin eventyrliknande skapnad lev ideen om den frigjorde og eklektiske dandizetten vidare som noko nytt, men likevel kjend. I dagens samfunn, som stadig er meir liberalt og seksuelt frigjort, er ein rølpete og uraffinert «fuck-you-oppførsel» det nærmaste ein kan oppnå fullstendig kroppsleg fridom? Wigdel og hennar kreative samarbeidspartnarar gjer meg nysgjerrig på dette og får meg samtidig til å sjå på mine eigne fordommar.

(Publisert 13.12.2021)