Ballade som omfamnar

Den amerikanske koreografen Meg Stuart og kompaniet hennar Damaged Goods er for mange legendarisk.

alle the way around

Meg Stuart/ Damaged Goods

Konsept: Meg Stuart og Doug Weiss

Musikk: Doug Weiss og Mariana Carvalho

Lysdesign: Emese Csornai

Rimi/Imir Scenekunst

21. april 2023

Arbeidet står sentralt i europeisk kontekst, i dialog med til dømes Jérôme Bel, Xavier Le Roy og Vera Mantero – ein generasjon dansekunstnarar som særleg på 1990- og 2000-talet var tonegivande for samtidsdansen mellom anna ved å dekonstruere kroppen. Det er dermed ingen liten sak at Stuart tek turen til Stavanger til den kunstnardrivne scenekunstplattforma Rimi/Imir for å syne sitt nyaste verk All the Way Around.

I dette samarbeidet har Stuart og bassist Doug Weiss laga eit intimt konsertformat med balladen som utgangspunkt. Balladen som sjanger sprikar historisk i mange retningar, frå middelalderiske folkeviser, romantisk musikk, jazz til populærmusikk. Men ordet kjem frå det latinske ballare, som betyr å danse og det er dansen i møtet med musikken som er hovudfokuset for i kveld. Ein kveld som er gjennomsyra av minner, lengsel og eit snev av romantikk. Det finst fleire versjonar, i denne er det den Berlin-baserte jazzpianisten Mariana Carvalho frå Brasil som er med som tredje utøvar.

Lun lyd

Det rådar ei nærast kyrkjeleg stille i det lyset går av i salen. Weiss trer inn på scena, famnar om instrumentet sitt, kontrabassen, som om den var ein kropp han kan gi ein mild umarmung, ein klem. Når han byrjar å spele, er det fyste eg legger merke til kor god og lun lyden er her inne tross takhøgda. Rimi/Imir-bygget pleidde å vere ein daglegvarehandel, før det igjen var det verft men det kjennest altså likevel intimt her. Meg Stuart kjem inn på scena frå same hjørne og stiller seg ved sidan av Weiss. Ho roterer armar og overkropp på ein stilistisk måte. Blikket hennar er kraftfullt, erfarent. Ho stryk handa langs celloen utan å ta på den, med ein lada, nesten sensuell stemning. Idet Weiss abrupt slår på strengane, synest eit smil frå Stuart. Det finst ein underliggande kommunikasjonen der som gjer meg nyfiken. Ho tek til å bevege seg på ein diagonal, som eit springbrett til noko større. No er òg pianist Mariana Carvalho komen på scena og saman tek ho og Stuart til å dra i nokre trådar som verkar uendeleg lange og kjem frå pianoets innmat, det skapar ein skjerande, metallisk klang. Instrumenta blir etablerte som kroppar i rommet med eigne organ og eg tenkjer på uttrykket tynnslitne nervar.

Stuart slepp taket og held fram med å dra i no usynlege strengar. Det lyftar spørsmål som: Kvar går grensa mellom praktikalitet, arbeid og dans? Mellom å musisere og å danse? Materialet flyt mellom poseringar, atakkar, svinging med armar og lokale kollapsar i kroppen. Stuarts måte å røre seg på er fermentert til ein skarp og syrleg smak gjennom tiår med øving – distinkt og attkjenneleg, men likevel med overraskingar. Det er noko familiært for meg med måten ho dansar på, kanskje har det å gjere med mine år i Berlin og den store påverknadskrafta både estetikken og metodane hennar har hatt der. Ho bruker fantasi og førestellingsevne i improvisasjonar til å dytte på grensene for fysikalitet og bryte eigne vanar. Eit døme kan vere å førestille deg at kroppen du dansar med ikkje er din, eller at du ikkje har nokon kropp, eller oppdagar eigenskapane dine på ny etter at alt er sletta ut og du berre er ein haug med kjøtt og bein.[1] Mange av oppgåvene fører til å kjenne seg desorientert, og det å mislukkast er ein del av den koreografiske strategien. I ansiktet hennar kan eg spore indre konfliktar og dialogar med desse fantasibileta som me publikummarar ikkje har tilgjenge til. Det skapar ei kjede med ulike emosjonar, blaff av å vere både fnisete, forvirra, skråsikker og blyg.

April

Utan å gjere noko større nummer ut av det, tek Stuart opp mikrofonen og seier «Good evening». Dette intermessoet omtrent halvvegs i stykket gjer at me som hittil har sitte urørlege og i høg konsentrasjon pustar ut og ler litt, som om me fyst no forstår kor påskrudde me har vore, fengsla av det me har sett. Lik den gong eg såg Stuart halde eit føredrag for dansevitskapstudentane ved Freie Universität (mellom anna i samtale med professor Gabriele Brandstetter) i 2017, vart eg forundra over kor lett det verkar for Stuart å veksle mellom å danse og å plutseleg byrje å snakke om dansen sin. Det finst ingen overgang, det performative blir ikkje skrudd av og på, kanskje blir det berre intensivert og redusert i mikrofrekvensar. I mikrofonen introduserer Stuart «bandet» på konsertvis og kva songar dei spelar. Ein av dei er «I´ll remember April». Sjølv kjem ho alltid til hugse april i fjor, seier ho og legg til at det er fordi at då gifta nemlig ho og Weiss seg. Denne personlege delinga vekker latter, fungerer som tillitserklæring til publikum og rammar inn «konserten» i balladen sin romantikk.

Lysdesignet av Ermese Csornai er diskret i sine overgangar, med sirklar og linjer i lilla fargetonar. På eit tidspunkt dansar Stuart opplyst inntil ein vegg, det bakre sceneteppet er halvvegs dregen opp, medan musikarane er silhuettar i framgrunnen. Det skapar djupn og deler rommet inn i seksjonar til god dramaturgisk verknad. Weiss aukar intensiteten med rytmisk og virtuost fingerspel som tilfører perkussive element i komposisjonane. Stuarts dans aukar i tonus og ho prustar som ein hest, bles det vekk. Det er ikkje alltid enkelt å danse. Eigentleg aldri. Ein må halde ut at det ikkje finst noko svar. Stuart sin innstilling til dette ser ut til å vere ein evig runddans med hardbarka ærlege forsøk og plutselege innfall om å gi opp.

Forvrengd

Dei er òg innom det uhyggelege i løpet av førestillinga, musikken blir prikkete, som edderkoppar som kryp over huda, Cravalho spelar på eit lite blåseinstrument som minner meg om dei klikkelydane dei små Jurassic Park-dinosaurane lagar når dei er liksom ufarlege, søte og nysgjerrige. Komikken ligg ikkje langt frå ubehaget. Det å strekke, vende og vri på kroppen og blikket på kroppen er noko som har vore med Stuart lenge, heilt frå ho skapa gjennombrotsverket sitt, Disfigure Study i 1991. Der var var ho direkte inspirert av Francis Bacon sine måleri og Gilles Deleuze sine skriveri om kunstnaren med dei forvrengde figurane. I All the Way Around er spor, materiale og tankegods frå ei lang karriere innan dans komen med i ei flakkande form.

«The body exerts itself in a very precise manner. It is not I who attempt to escape from my body, it is the body that attempts to escape from itself by means of…. in short, a spasm: the body as plexus, and its effort or waiting for a spasm. Perhaps this is Bacon’s approximation of horror and abjection.» (Gilles Deleuze om Painting frå 1978, i Francis Bacon. The Logic of Sensation.)

Dei to musikarane blir mot slutten att åleine på scena og spelar på instrumenta på ein kontaktimprovisasjonsbasert måte, Weiss ligg i skei med kontrabassen medan Mariana klatrar opp i innmaten og dunkar med ein sprettball på pinne.. Eg set pris på er at det aldri blir for mykje av dette, at kvaliteten i spelinga deira ikkje lir av å måtte gå for langt utanfor sonene sine, som ofte kan bli tilfellet ved slike eksperiment. Snarare er det som om rollane deira nermar seg kvarandre, Stuarts dynamiske dans er musikalsk og musikarane er danseriske utan å måtte gi slipp på kjernane i rollane sine. Stuart blir med dei igjen, denne gongen i ein lilla topp med krage, i ein rocka dans med jubel og samanbitne tenner. Litt sprøtt, litt varmande og opplevinga av førestillinga er ikkje so langt unna nettopp ein omfamning, noko trøystande i ein tilstand full av lengsel. Ein umarmung av det sjeldne, heile vegen rundt.