Det er herleg med dansk teater i Noreg

Tatovering av Anna Malzer som òg har regi, er eit stykke om ei kvinne som ser tilbake på ungdomslivet sitt som var prega av spenning, sex, sårbare

Tatovering

Tekst og regi: Anna Malzer

Omsetjing: Ida Hove Solberg og Sofia Knudsen Estifanos

Scenograf: Simone Batholin

Lyddesignar: Emil Bøll

Lysdesignar: Mikkel Givskov

Dramaturg: Ann-Sofie Berthelsen og Anna Albrigtsen

Norgespremiere 15. februar 2024 på Rommen Scene

situasjonar og nære relasjonar. Som vaksen møter både ho, og publikum, det unge eg-et. Ellen Bendu og Kaia Varjord deler rolla som den unge kvinna, der Bendu formidlar historia i sanntid, medan Varjord spelar den yngre som kjem inn og justerer minnet. Kontrasten mellom desse viser naiviteten i fortida i møte med alvoret i notida på eit underhaldande og ærleg vis.

Når sant skal seiast

Ei dotter i 20-åra (Ellen Bendu) står no i eit dilemma. Far hennar skal døy i ei sjukehusseng i det forfalne huset sitt som ligg 138 kilometer unna. Ho kjenner ikkje sin eigen far så godt, for han flytta frå henne då ho var 14. Men han var jo òg fråverande då han budde i nærleiken. Kor ofte ho hadde sett han etter at han flytta, kunne ho talt på éi hand. Kvinna i 20-åra er alvorstung og teiknar eit dystert bilete: jenta som måtte vekse opp utan ein far.

Den same jenta som 14-åring (Kaia Varjord) stikk hovudet sitt fram frå gapet mellom golv og veggscenografien med eit minne som gjev eit motsett bilete. Tenåringsjenta syntest jo det var fantastisk å vekse opp utan ein far som skulle kontrollere henne. Slik held det fram at kvinna og jenta sine ulike framstillingar av livshistoriene deira presenterast på forskjellige vis. Nokre gongar er dei heilt einige, som når vennskapet til Yazmin vart sett på prøve. Medan andre gongar ser vi tydeleg korleis menneske opplever og handterer traume ulikt som tenåring og som vaksen.

Scenografien til Simone Batholin gjev oss eit inntrykk av å vere på ein slags forfallen psykiatrisk institusjon. Veggane liknar kvite tavler på hjul, men er i røynda speglar med kvit maling som gjev ein skitten estetikk. I taket heng det fire lysrøyr, og på golvet ligg ei kvit dansematte. Jenta og kvinna har på seg like, lange offwhite T-skjorter med nokre svarte striper. Dei er barbeinte og utan bukser. Dei ser ut som dei har på seg sjukehusskjorter, og kombinert med scenografien vekkjer det heile assosiasjonar til eit sjukehus eller liknande. Det visuelle valet gjev ei fornemming av at noko skal bearbeidast, og det blir det når kvinna må prossesera sorga over døden til ein tidlegare kjærast før faren sin død. Orda og trøysta kvinna treng og søkjer etter, må ho finne sjølv. For venen svarar berre med ein enkel emoji på meldinga.

I det usagte

Den fråverande faren endrar karakter gjennom stykket, og publikum må tolke fragmenterte bilete. Kvinna beskriv eit forfallent hus med søppelsekkar i gangen. Vi anar konturane av ein far med psykiske utfordringar, og ei påminning om kjærleiken som kan ligge skjult, sjølv i fråværet. Stykket utforskar denne kompleksiteten gjennom skiftande karaktertrekk hos faren og utfordrar publikum til å tolke djupareliggjande sanningar. Takksame blir vi når mykje humor òg får ta plass i Tatovering. Dynamikken mellom Ellen Bendu og Kaia Varjord fungerte godt, trass i nokre litt stive parti prega av premiere-nerver som sikkert vil betre seg med tida.

Gjennom gjentakande tekstavsnitt leiar Bendu oss mot ei kraftfull avslutning der ho bryt ut i gråt, og vi forstår kvifor stykket heitar Tatovering (som eg ikkje vil spolere!). Etter den gripande avslutninga til Bendu, sakna eg blomane som tradisjonelt blir delt ut til kunstnarane – ein liten, men viktig tradisjon som ærar kunsten og utøvararane. Å halde på visse tradisjonar, sjølv små gestar som å gi ein blomst, kan vere viktige.

På Rommen Scene er teksten tilpassa norske forhold. Eit døme er når Jonas Gahr Støre, som var utanriksminister då kvinna var 18, mottok eit brev frå ho om kjennskapen hennar til tre døde gutar. Den eine, Ibrahim, som også var kjærasten hennar, døydde i teneste for Noreg som soldat i ein eller annan krig. Ein annan døydde av knivstikking, noko som understrekar aktualiteten i ei tid med krig og høg ungdomskriminalitet. Jenta stiller Støre spørsmålet om det er normalt å kjenna så mange døde gutar i ein alder av 18 år.

Different but same?

Bileta frå originalversjonen og denne er slåande like, både visuelt og i val av skodespelarar og kostyme. Eg undrar meg over kor mykje regi og konsept Anna Malzer har kopiert frå si eiga framsyning frå Mungo Park i København. I Noreg blir både studentar og folkevalde stilt til veggs når dei plagierer verk som til og med kan vere deira eigne. Korleis skal scenekunsten forhalde seg til slikt? Var det bestillinga frå Det Norske Teatret – då kunne dei ha programmert eit gjestespel – eller enda det opp slik tilfeldigvis?

Korleis er det då for ein skodespelar å tre inn i ei krevjande rolle som allereie er tolka av andre med same regi? Heile poenget med ein prøveperiode er å utforske vegen fram mot målet saman, både for skodespelarar og det kunstnarlege teamet, kor regissøren er den med hovudansvaret. Eg blir nysgjerrig på korleis dette har utfolda seg. Ikkje minst om andre uoppdaga kreative løysingar forblir uoppdaga.

Då Varjord trekte ein kondom over ein mikrofon og laga eit lydbilete i loop som skulle illustrere den unge jenta si første erfaring med sex, verka det som kanskje det var noko skodespelaren sjølv hadde funne fram til. Men eit bilete med kondom over mikrofonen finst frå originalversjonen òg. Då blir eg skuffa.

Det første eg høyrde nokon to seter ved sidan av meg seie etter applausen, var: «Eg trur eg har sett denne framsyninga før på Mungo Park», og på ein måte har vedkommande det. Blir dette ein ny trend i import-eksport-delen av den nordiske teaterverda? Tatovering er verdt eit besøk – uansett om det er på dansk eller nynorsk.

(publisert 19.02.2024)